بسم الله الرحمن الرحیم
فرارسیدن محرم مجالی دوباره است برای تأمل در واقعه‌ی عظیم کربلا. برای بسیاری از ما یادآوری این واقعه تداعی‌گر صفات نیکو و ارزشهای والا است، صفات و ارزشهایی همچون صبر و آزادگی، ایثار، عشق، عمل خالص برای معبود، ستیز با ظالم و تلاش برای احقاق حق مظلوم. اما هنوز هم می‌توان برای این واقعه جایگاه شایسته‌تری یافت. در حقیقت، در نزد بعضی از ما، این واقعه، با تمام قدر و عظمتی که برای آن قائلیم، هنوز واقعه‌ای است که بیشتر مربوط به دوره‌ای خاص و اشخاصی معین است. به این معنا که ما آن‌گونه که شایسته است نمی‌دانیم این واقعه در روزگار ما چگونه می‌تواند پاسخی برای دردها و دغدغه‌های ما، در سطوح مختلف، باشد. به هر روی، هر چند که بایست از مدرسه‌ی عاشورا در هر موقعیت و برای مواجهه با هر مشکلی درس آموخت، محرم فرصتی ویژه برای آموختن و عمل کردن است، نه فقط آموختن، که تطهیر شدن و تبدیل شدن.
با این وصف، پیشنهاد من این است که دست‌کم این فرصت دهه‌ی اول محرم را برای مطالعه و مواجه شدن با واقعه‌ی عاشورا مغتنم بشماریم، و دیگران را هم در این زمینه یاری کنیم. منابع فراوانی وجود دارند که برای مطالعه می‌توان از آنها بهره برد. چند کتاب زیر نمونه‌هایی از این منابع هستند که من می‌توانم معرفی کنم.
* «پیام‌آور عاشورا»، نوشته‌ی عطاءالله مهاجرانی، انتشارات اطلاعات
این کتاب با قلمی گرم و شیوا واقعه‌ی کربلا را با ذکر مختصری از مقدمات و وقایع بعد از آن توصیف می‌کند، هر چند که ابتدا مقصود نویسنده تنها پرداختن به زندگی حضرت زینب(س) بوده است. اگر قصد دارید تنها یک کتاب را برای مطالعه انتخاب کنید، یا کتابی برای هدیه دادن می‌خواهید، فکر می‌کنم این کتاب از جمله مناسب‌ترین کتاب‌هاست.
* «سخنان حسین‌بن‌علی(ع) از مدینه تا کربلا»، نوشته‌ی محمدصادق نجمی، انتشارات بوستان کتاب قم
در این کتاب مجموعه‌ای از گفتارهای امام حسین(ع) در یک سیر تاریخی از شروع حرکت ایشان از مدینه تا شهادت در کربلا آورده شده است. در هر بخش، نویسنده پیش از آوردن سخن امام(ع) زمینه‌ی سخن را توصیف می‌کند و پس از آن نیز تحلیل مختصری به دست می‌دهد. هر چند که ترجمه‌ی سخنان و شیوه نگارش و حتی بعضی از تحلیل‌های نویسنده مشکلاتی دارد، این کتاب از جهت جمع‌آوری سخنان امام(ع) در این قالب کتاب ارزشمندی به شمار می‌رود.
* «انقلاب عاشورا»، عطاءالله مهاجرانی، انتشارات اطلاعات
این کتاب تحلیلی است از مقدمات و زمینه‌های تاریخی و اجتماعی واقعه‌ی عاشورا. نویسنده وقایع رخ داده از رحلت پیامبر(ص) تا آغاز حرکت امام حسین(ع) را بررسی می‌کند، ولی عمده‌ی این بررسی بر روی شیوه‌ی حکومت معاویه و وضعیت مردم در روزگار وی است.
* «مدرسه‌ی حسینی»، مصطفی دلشاد تهرانی، انتشارات دریا
نویسنده‌ی این کتاب اصولی را به عنوان اصول مدرسه‌ی حسینی مطرح می‌کند و در قالب این اصول به بررسی رخداد کربلا می‌پردازد، اصولی همچون اصل حرّیت و آزادگی، پارسایی و وارستگی، عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی، و برانگیختن به نیکی و بازداشتن از بدی. نویسنده سعی کرده است که علاوه بر نگاهی که به واقعه‌ی عاشورا دارد، شواهدی از سیره‌ی دیگر معصومین(ع) نیز برای هر یک از این اصول ذکر کند. این کتاب به ویژه برای بررسی موضوعی واقعه‌ی کربلا مناسب است.
* «نهضت امام حسین(ع) و قیام کربلا»، غلامحسین زرگری‌نژاد، انتشارات سمت
در این کتاب تحلیل عمیق و خوبی از بعضی زوایای حادثه‌ی عاشورا ارائه شده است.
در بخش اول، با عنوان «ریشه‌های تاریخی قیام»، تحلیلی از وقایع پیش از قیام عاشورا، از زمان رحلت رسول اکرم(ص) آمده است. در این تحلیل سعی شده سیر تغییر در آموزه‌های اصلی دین در نزد مردم و تغییر ماهیت حکومت بررسی شود. نویسنده با بررسی حکومت سه خلیفه‌ی نخست و امام علی(ع) و پس از آن حکومت معاویه تحلیل قابل تأملی از مقدمات واقعه‌ی کربلا به دست داده، و در نهایت نیز این بخش را با بررسی زندگی امام حسین(ع) در روزگار معاویه به پایان برده است.
بخش دوم، با عنوان «سلطنت یزید و نهضت امام حسین(ع)»، روایت و تحلیلی از ماجراهای پس از مرگ معاویه تا پیش از حرکت امام(ع) به سوی کوفه است. در این بخش ورود مسلم بن عقیل به کوفه و ماجرای بیعت کوفیان با وی و سرانجام بیعت ایشان، ماجرای فرستاده‌ی امام(ع) به سوی مردم بصره و سرانجام وی و همین‌طور شیوه‌ی عمل‌کرد عبیدالله بن زیاد به عنوان حاکم بصره و سپس در جایگاه حاکم کوفه مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش سوم، به شرح احوال امام(ع) و سخنان او با اشخاص گوناگون از زمان تصمیم عزیمت به سوی کوفه تا رسیدن به کربلا اختصاص داده شده است.
در بخش چهارم گزارش و تحلیلی از وقایع کربلا را می‌خوانیم. شرح حالی از عمر سعد، روایتی از شهادت امام حسین(ع) و ماجرای اسرای نبرد قسمت‌هایی از این بخش را تشکیل می‌دهند.
در بخش پنجم تحلیلی از اهداف و بنیادهای نظری قیام عاشورا ارائه شده است. این بخش از تحلیل چهار مؤلفه از جامعه و حکومت در زمان رخداد واقعه‌ی کربلا تشکیل شده است: استبداد سیاسی و سلطنت اسلامی، تثبیت و مشروعیت اشرافیت و نظام طبقاتی، محو شدن عدالت و برابری، و ارتقای اراذل و انزوای افاضل.
بخش ششم به ذکر خلاصه‌ای از ماجراهای پس از قیام عاشورا اختصاص داده شده است، از جمله ذکر ماجرای قیام توابین و قیام مختار.
شیوه و عمق نگاه این کتاب در بین کتاب‌های موجود ویژه و کم‌نظیر است. از این رو رجوع به این کتاب را به تمام دوستانی که قصد مطالعه‌ی جدی در زمینه‌ی عاشورا را دارند توصیه می‌کنم.
امیدوارم که خداوند امکان بهره بردن از این ایام را برای ما فراهم کند.
«خداوند را در ایام شما نفحاتی(نسیم‌هایی) است، پس خود را به آن نفحات عرضه دارید، باشد که یکی از آنها به شما برسد و پس از آن به شقاوت نیفتید.» ( پیامبر اکرم(ص) )
