آزادگی و حق‌گرایی در آیین رسول اکرم(ص)
- رسول خدا(ص) فرمود: محبوب‌ترین دین‌ها نزد خدا آیین حق‌گرا [=حنیف] است؛ پس هرگاه دیدى که امت من به ستمگر نمی‌گویند: «تو ستمگرى»، بى‌تردید از دست رفته‌اند. (میزان‌الحکمه، ص1811)
- امام علی(ع): بارها از پیامبر(ص) شنیدم که می‌فرمود: «ملتی که حق ضعیفان را از زورمندان بدون ترس و لرز نستاند هرگز پاک نمی‌شود و روی سعادت نمی‌بیند.» (نهج‌البلاغه، نامه 53)
- ساعتی عدالت، بهتر از شصت سال عبادت است که شبش به عبادت و روزش به روزه‌داری بگذرد و یک ساعت بی‌عدالتی در حکومت، نزد خدا بدتر از شصت سال گناه است. (میزان‌الحکمه، ص3495)
- هر آینه گره‌های اسلام یکی‌یکی گشوده خواهد شد و هر گاه گرهی باز شود مردم به گره بعدی آن خواهند پرداخت. اولین گرهی که باز می‌شود زیر پا گذاشتن داوری عادلانه است و آخرینِ آن نماز. (میزان‌الحکمه، ص ۲۵۵۵)
- همانا پیشینیان شما هلاک شدند، زیرا اگر بزرگی از ایشان دزدی می‌کرد رهایش می‌کردند و چون ضعیفی دزدی می‌کرد بر وی حد جاری می‌ساختند. (میزان‌الحکمه، ص1049)
- امام حسین(ع)، به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: هر که فرمانراوایی ستمگر را ببیند که حرام‌های خدا را حلال می‌شمرد، پیمان خدا را می‌شکند، با سنت رسول خدا مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا بر اساس گناه و تجاوز رفتار می‌کند، و نه با کردار خود بر او بشورد و نه با گفتار خود، آنگاه بر خداست که [در روز جزا] او را به همان جایگاهی در آورد که آن ستمگر را در می‌آورد. (سیرهٔ نبوی،مصطفی دلشاد تهرانی، ج2، ص226)
- به زودی پیشوایانی بر شما حکومت می‌کنند که ارزاق شما را در اختیار می‌گیرند، و سخن می‌گویند و دروغ می‌گویند، و عمل می‌کنند و بد می‌کنند، از شما راضی نمی‌شوند مگر آنکه زشتِ ایشان را خوب جلوه دهید، و دروغ‌های ایشان را تصدیق کنید، و حق را به ایشان دهید تا راضی شوند. هر گاه ظلم کردند با ایشان جنگ کنید، هر کس در این راه کشته شود از من است و من از اویم. (خاتم‌النبیین(ص)، علی کمالی، ص321)
- هر کس در راه دفع ظلم از خودش کشته شود، شهید است. چه مرگ گوارایی است که شخص در راه احقاق حق خود بمیرد. (خاتم‌النبیین(ص)، ص334)
- هر كه در راه دفاع از خانوادهٔ خود به ستم كشته شود، شهيد است و هر كه در راه دفاع از مال خود مظلومانه كشته شود، شهيد است و هر كه در راه دفاع از همسايهٔ خود به ستم كشته شود، شهيد است و هر كه به خاطر خداوند عزّ وجلّ كشته شود، شهيد است (میزان‌الحکمه، ص۲۸۸۳).
- چون روز قیامت شود منادی‌ای ندا دهد: کجایند ستمگران و یاران آنها؟ هر کسی که دواتی برای آنان لیقه کرده، یا سرِ کیسه‌ای را برای آنان بسته، یا قلمی برای آنان در مرکّب فرو برده است. پس آنان را نیز با ستمگران محشور کنید. (میزان‌الحکمه، ص3381)
- هر کس با انجام کاری که خدا را ناخشنود مى‌کند فرمانروایی را خشنود سازد، از دین خدای عزّوجلّ خارج شده است. (میزان‌الحکمه، ص3335)
- هر کس به قصد خشنودىِ فرمانروا مسلمانی را بترساند، در روز قیامت، او را در غل و زنجیر مى‌‌آورند. (حکمت‌نامهٔ پیامبر اعظم(ص)، ج8، ص505)
- [امام حسین(ع) از پیامبر اکرم(ص) روایت نمود:] کسی که دینش را از راه تفکر در نعمت‌های خدا، و تدبر در کتاب او و فهم سنت من به دست آرد، کوه‌ها بجنبند و او از جا نجنبد. و کسی که دینش را از دهان افراد فراگیرد و دنباله‌رو آنان شود، افراد او را به هر سو ببرند و دینش در معرض بزرگ‌ترین زوال است. (گزیده‌ای از سخنان امام حسین(ع)، محمد حکیمی، ص44)
- طاعت و نیکی آن است که جان بدان قرار گیرد و دل به آن آرام یابد و گناه آن چیزی است که جان بدان قرار نگیرد و دل به آن آرام نیابد، هرچند فتوادهندگان خلاف آن را به تو فرمان دهند. (میزان‌الحکمه، ص6761)
- پیامبر(ص) سپاهى را گسیل داشت و مردى را فرمانده آنان كرد و به سپاهیان فرمود تا دستورهاى او را بشنوند و اطاعت كنند. آن مرد آتشى افروخت و به سپاهیان دستور داد خود را در آن بیندازند. گروهى از وارد شدن به آتش سر باز زدند و گروهى مردد بودند كه وارد آتش شوند یا نه. این خبر به پیامبر(ص) رسید، فـرمود: «اگر به درون آتش مى‌رفتند براى همیشه در آتش بودند.» آنگاه فرمود: «در معصیت خدا نباید از هیچ كس اطاعت كرد.» (میزان‌الحكمه، ص235)
- دورترين مردم از خداوند دو مردند: مردى كه با حكمرانان همنشينى كند و هر حرف ناحق و ظالمانه‌‌اى زدند گفته آنان را تصديق كند، و آموزگار كودكان كه ميان آنان برابرى را مراعات نكند و در حق يتيم، خدا را در نظر نگيرد. (میزان‌الحکمه، ص6799)
- هر يك از شما در دنيا سخن حقى را بگويد تا بدان وسيله باطلى را دفع كند يا حقى را يارى رساند، مقامش برتر از (مقام و ارزش) هجرت با من است. (میزان‌الحکمه، ص6605)
- پشیمان‌ترین مردمان در روز رستاخیز کسی است که آخرت خود را برای دنیای دیگری بفروشد. (میزان‌الحکمه، ص1193)
- به کسى غیر از خدا تکیه نکن، که خداوند، تو را به هم او وامى‌‌گذارد. (حکمت‌نامهٔ پیامبر اعظم(ص)، ج8، ص365)
- آنگاه که بدکار ستوده شود، عرش مى‌لرزد و پروردگار به خشم مى‌آید. (حکمت‌نامهٔ پیامبر اعظم(ص)، ج14، ص381)
- دوست داشتنِ مدح و ثناى مبالغه‌آمیز، نسبت به دین، کور و کر مى‌سازد و خانه‌ها را [از اهلش] خالى مى‌کند. (حکمت‌نامهٔ پیامبر اعظم(ص)، ج14، ص377)
- در دهان مدیحه‌سرایان خاک بپاشید. (خاتم‌النبیّین، ص85)
- روز قیامت بدترین مردم در پیشگاه خدا کسانی هستند که مردم از ترس گزندشان به آنها احترام بگذارند. (میزان‌الحکمه، ص2691)
- مردی را به این اتهام که می‌خواسته پیامبر(ص) را به قتل برساند دستگیر کردند و نزد پیامبر(ص) آوردند. پیامبر(ص) دستور داد او را رها کنند و به آن مرد گفت: «نترس، بر فرض که چنان قصدی هم داشته‌ای، اما بر من که دست نیافته‌ای.» (سیرهٔ حکومتی پیامبر اسلام(ص)، حسین جوان‌مهر، ص127)
- مردی نزد پیامبر(ص) آمد و در حالی‌که با او سخن می‌گفت مضطرب می‌نمود. پیامبر فرمود: «بر خود آسان گیر! من پادشاه نیستم، من پسر زنی هستم که گوشت ماندهٔ خشک شده می‌خورد.» (میزان‌الحکمه، ص6197)
- امام على(ع): شمشیر پيامبر خدا را برداشتم. ديدم بر قبضهٔ آن سه جمله آويخته است: «به كسى كه از تو بُريده است، بپيوند و به كسى كه به تو بدى كرده است، خوبى كن و حق را بگو، هر چند به زيان خودت باشد». (حکمت‌نامهٔ پیامبر اعظم(ص)، ج8، ص125)
- آنگاه که پیامبر(ص) در روز فتح مکه به قریش استیلا یافت، از خون وحشی – قاتل حمزه – گذشت. هند دختر عتبه – همسر ابوسفیان – که گوش‌ها، زبان و دست‌های حمزه را بریده و قلب و جگرش را دریده و به دندان جویده بود، عفو کرد. عکرمه بن ابی جهل را بخشود. همو که مال زیادی برای از پا درآوردن رسول خدا (ص) خرج کرده بود. هبّار بن اسود بن مطلّب را بخشود، همان که دخترش زینب را‌ترسانده و باعث سقط جنین او شده بود. (سیرهٔ حکومتی پیامبر اسلام(ص)، ص122)
- در میان بندگان، خداوند آن کس را بیشتر دشمن می‌دارد که جامه‌اش بهتر از کردارش باشد؛ جامه‌اش جامهٔ پیامبران باشد و کردارش کردار جباران و گردنکشان. (میزان‌الحکمه، ص۱۹۴۱)
- گروهی از امّت من باشند که در سیمای آنها داغ عبادت است، قرآن قرائت می‌کنند امّا از گلوی آنها تجاوز ننماید. آنگونه از دین بیرون روند که تیر از کمان خارج شود، آنها بدترین خلق هستند. (آثار الصّادقین، ج 17، ص291)
- گناه كردن مردم تو را از گناهت غافل نكند […] و مردم را از رحمت خداى عزّوجلّ كه تو خود بدان امید بسته‌اى نومید مگردان. (میزان‌الحكمه، ص4275)
- تا جایى كه مى‌توانید مجازات‌ها و حدود را از مسلمانان دور كنید … اگر امام [یا قاضی] در بخشودن خطا كند بهتر است تا در كیفر دادن گرفتار خطا شود. (میزان الحکمه، ص1045)
- خدا را به یاد فرمانروایان امتم پس از خود می‌آورم … [و از آنان می‌خواهم که] مردم را به فقر گرفتار نکنند که [در این صورت مردمان] کافر شوند و از دین بیرون روند، و درِ خانهٔ خود را به روی مردم مبندند که در این صورت قدرتمندان و توانگران ایشان، ضعیفانشان را خواهند خورد! (ترجمه الحیاة، ج3، ص522)
- هرکس که مردی را بر ده تن امیر کند و بداند که در میان آن ده تن کسی دیگر شایسته‌تر از اوست، قطعاً به خدا و رسولش خیانت کرده است. (خاتم‌النبیین، ص361)
- اگر طلبکاری شکایت بدهکار خود را نزد حکم‌رانی ببرد و تنگ‌دستیِ بدهکار بر حکم‌ران معلوم شود، بدهکاری از دوش آن بدهکار برداشته می‌شود و به گردن حکم‌ران می‌افتد و او باید از اموال مسلمانان که در اختیار دارد بدهی او را بپردازد. (میزان‌الحکمه، ص7137)
- نزدیک است که فقر به کفر انجامد. (میزان‌الحکمه، ص4655)
- از بهترین اعمال در نزد خدا، خنک کردن جگرهای سوخته و سیر کردن شکم‌های گرسنه است. سوگند به آن کس که جان محمّد به دست اوست، به من ایمان نیاورده است آن بنده‌ای که سیر بخوابد و برادر (یا همسایه) مسلمانش گرسنه باشد. (ترجمه الحیاة، ج 5، ص304)
- خداوند در روز قیامت به مردم آبادی‌ای که در آن کسی شب را گرسنه به روز رسانده نگاه نمی‌کند. (ترجمه الحیاة، ج 4، ص 547)
- مردی نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: «آیا در اموال حقی جز زکات وجود دارد؟» پیامبر(ص) فرمود: «مسلمان باید هرگاه گرسنه‌ای از او غذا بخواهد غذایش دهد و هرگاه برهنه‌ای از او لباس خواهد وی را بپوشاند.» آن مرد گفت: «بیم آن می‌رود که دروغ بگوید.» پیامبر(ص) فرمود: «آیا بیم آن نمی‌رود که راست بگوید؟» (میزان‌الحکمه، ص2339)
- در دانش با یکدیگر یکرنگ باشید، زیرا خیانت هر یک از شما در علمش بدتر از خیانت کردن در مال است و در روز قیامت خداوند از شما بازخواست مى‌کند. (میزان‌الحکمه، ص4003)
- به زیادی نماز و روزه و حج و احسان و ورد و ذکر شبانه مردم منگرید، بلکه به راستگویی و امانت‌داری آنها توجه کنید. (میزان‌الحکمه، ص2997)
- سوگند به آن خدایی که جانم به دست اوست که داخل بهشت نمی‌شوید مگر آنکه ایمان بیاورید و ایمان نمی‌آورید مگر آنکه یکدیگر را دوست داشته باشید. (آثارالصادقین، ج3، ص56)
- هرگونه که باشید همان‌گونه بر شما حکومت می‌شود. (میزان‌الحکمه، ص6853)
- وای بر آن کس که نمی‌داند و وای بر کسی که می‌داند و کاری نمی‌کند. (آثارالصادقین، ج13، ص594)
- آنكه بترسد شبانه به راه افتد، و آنکه همهٔ شب ره پویید، به منزل مقصود رسید. (میزان‌الحکمه، ص۱۵۷۵)
***
والا پیام‌دار محمد!
گفتی که یک دیار
هرگز به ظلم و جور نمی‌ماند استوار
آنگاه تمثیل‌وار کشیدی عبای وحدت
بر سر پاکان روزگار.
در تنگ پر تبرک آن نازنین عبا
دیرینه، ای محمد
جا هست بیش و کم آزاده را
که تیغ کشیده است بر ستم؟
سیاوش کسرایی، مرداد ۱۳۵۶
